Güneş Koruyucunu Ne kadar Tanıyorsunuz?
Küresel ısınmanın etkileri her yıl kendisini daha fazla hissettirirken uzmanlar güneş kremi sürmeden güneşe çıkmanın birçok ciddi silt hastalığına davetiye çıkardığı görüşünde.Bazı kaynaklarda yer alan haberlerde uzmanlar bu yaz SPF 15’ ten güçlü güneş kremlerinin uyarısında bulunurken, bazı kaynaklar bu oranın artık yeterli olmadığını,en az SPF30 olan güneş kremlerini tercih etmenindoğru olacağını belirtiyor. Eğer siz de bu önerileri dikkate alan yüzdeye giriyorsanız mutlaka bir güneş koruyucunuz vardır. Ancak her güneş kremi kullanıcısı ne yazık ki güneş kremleriyle ilgili detaylı bilgiye sahip değil.Türkiye gibi bol güneşli bir ülkedeyseniz eğer, güneş koruyucusu alırken özelliklerinide yakından bilmenizde fayda var. Anadolu Sağlık Merkezi , Suadiye Tıp Merkezi Deri Hastalıkları Uzmanı Dr. Figen Akın güneş kremleri ile ilgili merak ettiklerimizi yanıtladı…
Güneş Kremleri ile ilgili detaylara geçmeden önce cildimizin güneşten nasıl etkilendiğini kısaca anlatabilirmisiniz?
Cildin yaşlanması iç ve dış nedenlere bağlı olarak meydana gelir.İç yaşlanmada kişinin genetik zemini oldukça önemlidir.Dış yaşlanmada ise gübeş ışığı ,sters, alkol kullanımı ,kötü beslenme ve sigara içimi tekilidir.Güneş görülebilen ve görünmeyen ışınlar yayar.Görünmeyen ışınlar ultraviyole (mor ötesi) A(UVA) ve ultraviyole B (UVB) olarak bilinir ve ve derideki birçok hasardan bu ajanlar sorumludur. UVA ve UVB ozon tabakasını geçerek yeryüzüne ulaşır. UVB ışığı camdan geçmezken, UVA uzun dalga boyuna sahip olduğu için camdan geçebilir ve derinin daha alt tabakalarına ulaşabilir. UVA güneş ışığının yüzde 96.5’u UVB’nin ise yüzde 3.5 gibi bir miktarı yeryüzüne ulaşır.Ultraviyole ışığa korunmasız maruz kalındığında ,deride yaşlanmayı önleyici etkileri olan antioksidatif enzimlerin miktarında azalma,cildin esnekliğini sağlayan kollajen, glikozaminoglikan (hyaluronik asid) ve elastik fibrillerde hasarlanma ve miktarlarında azalma,cildigüneşin zararlı etkilerinden koruyan melanin miktarında azalma gibi etkiler oluşur ve ciltte ciddi güneş ışığına karşı hasarlar meydana gelir. Ultraviyole ayrıca deriyi bazı virüs ve bakterilere karşı koruyan bağışıklık sistem hücrelerinde azalma yaparak,bağışıklık sisteminde baskılanmaya neden olabilmektedir.
Tüm bu zararları önlemeye yönelik geliştirilen güneş koruyucuların genel özellikleri nelerdir? Güneşten korunma ve güneş koruyucular yaşlanma etkilerini geciktirme açısından oldukça önemlidir. Özellkle sabah 10:00-16:00 arasında korunmasız yoğun güneş maruziyeti oldukça zararlı sonuçlara yol açabilir. UVB maruziyeti skuamöz hücreli gibi deri karsinomalarına , UVA ise bağışıklık sistemini baskılayarak melanoma gibi agresif deri tümörlerine neden olabilir.Bu nedenle güzel koruyucuların hem UVA hem de UVB’ ye karşı korumaları tercih edilmelidir. Güneş koruyucu faktör dediğimiz SPF tanımı, basit olarak kişinin yanmadan güneşte kalbileceği süreyi tanımlar. Yani SPF 10 güneş koruyucu ile, yanmadan güneşte kalabileceğimiz süreyi 10 kat artırabiliriz. Kullanılacak SPF miktarı yüksek tutulmalıdır. Güneş kremleri güneşe çıkmadan yarım saat önce sürülmeli ve SPF miktarına göre 3-4 saatte bir yenilenmelidir. Yağlı ciltlerde losyon ve jel formu, kuru ciltlerde ise krem tarzında güneş koruyucular kullanılmalı. Sprey formları çocukalrda tercih edilebilir.Güneş kremleri suda dayanıklı olmadığı için su ile temas sonrası hemen yenilenmelidir.Ayrıca genel olarak kullanım süreleri bir yıldır.
Güneş kremleri kaç çeşittir? Güneş koruyucuları fiziksel ve kimyasal olmak üzere iki gruba ayrılır. Fiziksel güneş koruyucular;ultraviyole ışığı yansıtarak veya dağıtarak etkilerini gösterirler. Bu nedenle fiziksel güneş koruyucular allerjik reaksiyonlara neden olmazlar. Yoğun güneşe maruz kalacak kişilere,hamilelere,iki yaş altı çocuklara tavsiye edilir. Fiziksel güneş koruyucuların avantajları yanında bazı dezavantajlarıda vardır. Deri yüzeyinde kalın bir tabaka oluşturur,güneşte yumuşar ve ciltte kapatıcı etki yaparak siyah noktalara neden olabilirler. Kimyasal güneş koruyucular ise;güneş ışığını absorbe eder.Bu absorbe edilen radyasyon,ısıya veya ışığa dönüştürülür ya da bazı kimyasal reaksiyonlarda kullanılır. Kimyasal güneş koruyucular, sentetik organik kimyasallardan meydana gelir. Bu nedenle hassas kişilerde allerjik ve fotoallerjik reaksiyonlara neden olabilmektedir. Ayrıca bazı kimyasal güneş koruyucular güneşe maruziyet sonrası yıkıma uğrayarak etkisini kaybeder.Bazıları ise sistemik olarak emilime uğrar. Bu nedenle yaş altı kullanımları sakıncalıdır.
Güneş kremlerinin yan etkileri konusunda neler söyleyebiliriz? Kimyasal güneş koruyucuların sistemik yan etkileri yoktur.Fakat irritan veya allerjik kontakt dermatit,fototoksik veya fotoallerjik kontakt dermatite ( egzama) sıkça neden olmaktadır. Bu nedenle sık allerjik kontakt dermatite neden olduğu saptanan PABA, benzophenone,cinnamate ve methoxydibenzoyl-methane içeren güneş koruyucuları dikkatli kullanılmalıdır. Ayrıca güneş koruyucu kremlere eklenen prezarvatif maddeler ve fragrances gibi ürünlerde hassas ciltlerde allerjik reaksiyonlara neden olabilmektedir.İçeriği yağlı olan ürünler ise sivilcelerde alevlenmeler ve komedon oluşumunda artışlar yapabilmektedir. Güneş koruyucuların tam olarak güneşi bloke etmediği son dönemlerde çalışmalar ile de anlaşılmıştır. Bu nedenle güneş koruyucuların yanı sıra güneş gözlüğü ve şapka kullanılarak güneşten korunma daha etkili hale getirilmelidir.